حكمت برخى از بلايا

گذشته از مطلب فوق، گاه حكمت خداى متعال و رحمانيت گاه حكمت خداى متعال و رحمانيت حق ايجاب مى‏كند از راه‏هاى غير طبيعى بندگانش را مورد لطف قرار دهد و نعمت خويش را بر آنها نازل كند. بدين منظور گاه خداى متعال اسباب و علل ديگرى غير از اسباب و علل مادى قرار مى‏دهد و از مردم مى‏خواهد با توسل به آنها خود را مستحق نزول رحمت و نعمت‏هاى خداوند گردانند. اين معنا نيز مقتضاى لطف و حكمت خداى متعال است. نظام خلقت بر اساس حكمت است و هدف از آفرينش انسان هدايت و تكامل مى‏باشد و هدايت و تكامل، در سايه معرفت و تدبر در آيات الهى و بندگى و عمل به دستورات انبياى الهى و دين حق حاصل مى‏شود؛ لكن گاه مردم در اثر گناه و معصيت از مسير حق منحرف مى‏شوند. انسان‏ها معمولا آن گاه كه از جهت مادى در رفاه باشند و از نظر اقتصادى و برخوردارى از لذايذ مادى مشكلى نداشته باشند و آنچه بخواهند براى آنها فراهم باشد، كمتر به خدا و معنويات روى مى‏آورند. در اين هنگام، خصلت‏هاى انسانى و الهى به تدريج در آنها تضعيف و نهايتا به فراموشى سپرده مى‏شود و در نتيجه زمينه طغيان و كفر ضلالت و گمراهى در آنها فراهم مى‏شود.
قرآن مى‏فرمايد: ان الانسان ليطفى. ان رءاه استغنى ؛ آنگاه كه انسان خود ? را بى نياز ببيند طغيان مى‏كند. اگر روح حاكم بر اكثريت جامعه و امتى روحيه استكبارى و طغيان صفتى شد لطف و عنايت خداوند ايجاب مى‏كند به نحوى انسان‏ها را هشدار دهد و آنها را از خواب غفلت بيدار كند و به راه حق و طريق بندگى بازگرداند. براى تحقق اين منظور، گاه بلاهايى از قبيل فقر و خشك سالى نازل مى‏كند و از طرف ديگر راه درمان و رفع آن بلاها را استغفار و توبه از گناهان و توجه به خدا و دعا و نماز معرفى مى‏كند تا در نهايت، هدف خلقت كه همان هدايت و تكامل اختيارى انسان‏هاست، هر چه بيشتر تحقق يابد اين فرايند نيز يكى از سنت‏هاى عجيب الهى بوده كه گاه پيامبرى مبعوث مى‏كرده است و امت او را به سختى‏هايى مبتلا مى‏كرده تا آنها از خدا و راه حق غافل نشوند و غرق شدن در لذايذ مادى آنها را از سعادت باز ندارد.
به هر حال، نزول بعضى از بلاها زمينه بيدارى و توجه انسان‏هاى غافل است؛ زيرا در شرايط سخت انسان‏ها بهتر نياز خود را به خدا درك مى‏كنند و آمادگى پذيرش حق و تعليمات انبيا را بيش از موقعى كه در رفاه هستند پيدا مى‏كنند. قرآن مى‏فرمايد: